Jąkanie - problem komunikacji!

Niepłynność mówienia dotyczy każdego z nas. Jest zjawiskiem naturalnym i  pojawia się często w stanach silnego stresu, zdenerwowania lub zmęczenia. Nie jest groźna, jeżeli jest zjawiskiem chwilowym i prawie niezauważalnym.

Niezwykle uciążliwą formą niepłynności jest jąkanie (patologiczna niepłynność mówienia) rozumiane jako zaburzenie komunikacji, utrudniające normalne porozumiewanie się.  Jąkanie nie jest problemem dotyczącym wyłącznie mówienia, jak przyjęło się uważać. Dla osób jąkających się największym problemem jest komunikacja, czyli możliwość porozumiewania się z ludźmi, nawiązywanie kontaktu i związane z tym emocje. Jąkaniu bardzo często towarzyszy logofobia (lęk komunikacyjny), czyli strach przed mówieniem.

Istnieje wiele teorii dotyczących możliwych przyczyn jąkania. Jednak  żadna z nich nie wyjaśnia  w całości istoty zaburzenia. Jąkanie jest problemem złożonym, dotyczy  dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Każda postać jąkania jest inna, co oznacza, że nie ma dwóch osób jąkających się w ten sam sposób. W moim odczuciu jąkanie jest przede wszystkim problemem indywidualnym, dotyczącym każdego człowieka z osobna, dlatego, żeby poznać i zrozumieć jąkanie, trzeba najpierw poznać i zrozumieć człowieka jąkającego się. 

Zgodnie z ustawą  z dnia 4 lutego 1994 r., o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zabrania się kopiowania i wykorzystywania tekstów zawartych na tej stronie bez wiedzy i zgody autora. Wszelkie teksty, jeśli nie zaznaczono inaczej, są własnością intelektualną autora strony.

Bajka koartykulacyjna "Poranek psa Burka"

Nasz pies Burek obudził się dziś bardzo głodny. Oblizał się kilka razy (dzieci okrężnymi ruchami oblizują górną i dolną wargę). I wyjrzał z budy. Najpierw spojrzał w lewą stronę (dzieci próbują językiem dotknąć lewego policzka). Potem spojrzał w prawą stronę (dzieci próbują językiem dotknąć prawego policzka). Jednak nie znalazł miski z jedzeniem. Podniósł się z posłania, wyprężył grzbiet, otworzył szeroko mordkę i głęboko ziewnął (dzieci otwierają szeroko buzię i ziewają). Nagle zaczął wiać silny wiatr, który przywiał zapach ciepłej, gotowanej kości. Burek wybiegł z budy i węszył, szukając śniadania. Na widok dużej kości ociekającej tłuszczem, Burek zaszczekał głośno i zawył radośnie (dzieci naśladują szczekanie psa, robiąc hau, hau, hau oraz ściągają usta w dziubek, próbując zawyć jak piesek). Podbiegł do miski z jedzeniem i zaczął oblizywać kość (dzieci ponownie oblizują usta), następnie ją pogryzł (dzieci głośno mlaskają i cmokają). Tak wyglądał poranek psa Burka.

Zgodnie z ustawą  z dnia 4 lutego 1994 r., o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zabrania się kopiowania i wykorzystywania tekstów zawartych na tej stronie bez wiedzy i zgody autora. Wszelkie teksty, jeśli nie zaznaczono inaczej, są własnością intelektualną autora strony.

Jak właściwie reagować na niepłynność dziecka?

W przypadku niepłynności mówienia istotną kwestią są określone reakcje otoczenia, które mają decydujący wpływ na zmniejszenie się lub zwiększenie objawów niepłynności u dziecka. Niezależnie od rodzaju niepłynności (rozwojowa lub patologiczna), reakcje otoczenia powinny być podobne. Poniżej przedstawiam dziesięć zasad właściwego reagowania na niepłynność dziecka:

• nie zwracaj uwagi na niepłynność dziecka, zwłaszcza, jeśli  nie jest świadome tego, że mówi niepłynnie. Jeżeli dziecko uświadomi sobie swoją niepłynność, może zacząć się denerwować i bać mówić;
• nie uświadamiaj dziecku jego trudności wynikających z niepłynności;
• nie okazuj zdenerwowania, kiedy widzisz, że dziecko się jąka;
• nie przerywaj, kiedy mówi niepłynnie;
• nie kończ i nie dopowiadaj za dziecko końcówki słowa lub zdania;
• nie poprawiaj;
• nie upominaj dziecka, np.:  "Mów wolniej", "Nie jąkaj się";
• nigdy nie mów przy dziecku o problemie jego niepłynności;
• słuchaj z zainteresowaniem, zawsze kiedy mówi niepłynnie;
• zachęcaj do aktywności słownej, nawet jeżeli mówienie sprawia dziecku trudność.

Zgodnie z ustawą  z dnia 4 lutego 1994 r., o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zabrania się kopiowania i wykorzystywania tekstów zawartych na tej stronie bez wiedzy i zgody autora. Wszelkie teksty, jeśli nie zaznaczono inaczej, są własnością intelektualną autora strony.

Nieprawidłowe karmienie przyczyną wad wymowy?

Wśród wielu czynników zaburzających prawidłowy rozwój mowy wymienia się m. in.: zbyt długie karmienie dzieci pokarmami rozdrobnionymi (papkami). Dzieci, które otrzymują pokarm w formie płynnej, nie gryzą i nie żują, co skutkuje niską sprawnością narządów artykulacyjnych, szczególnie niedostatecznym rozwojem mięśni języka. Pamiętajmy, że te same mięśnie odpowiedzialne są za jedzenie i mówienie. 

Z moich obserwacji wynika, że dzieci, w okresie przed pojawieniem się pierwszych zębów, dobrze radzą sobie z rozdrabnianiem miękkich kawałków warzyw czy mięsa.  Brak zębów nie jest przeszkodą w nauce gryzienia, ponieważ twarde dziąsła umożliwiają rozdrabnianie pokarmów. Już od 6 miesiąca życia można rozpocząć naukę gryzienia i żucia.

Zalety wczesnej nauki gryzienia i przeżuwania pokarmów: 

• gryzienie i przeżuwanie pokarmów to jednocześnie trening narządów artykulacyjnych (język, wargi, zęby, żuchwa);
• dzieci poznają bogaty repertuar smaków (smak marchwi, ziemniaka, buraka);
• naturalna przyjemność spożywania posiłków;
• zadowolenie i radość z postępów dziecka. 

W trosce o prawidłowy rozwój mowy pomagajmy dzieciom ćwiczyć i utrwalać prawidłowy nawyk  gryzienia i żucia od najwcześniejszych miesięcy życia.

Zgodnie z ustawą  z dnia 4 lutego 1994 r., o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zabrania się kopiowania i wykorzystywania tekstów zawartych na tej stronie bez wiedzy i zgody autora. Wszelkie teksty, jeśli nie zaznaczono inaczej, są własnością intelektualną autora strony.

RNM, czyli rozwojowa niepłynność mówienia

Rozwojowa niepłynność mówienia (RNM) występuje bardzo często u dzieci w wieku przedszkolnym i nie jest równoznaczna z jąkaniem. Wiąże się z intensywnym rozwojem mowy u dzieci, których aparat artykulacyjny nie jest wystarczająco dojrzały, by właściwie i szybko wymawiać coraz bardziej złożone struktury zdaniowe (ruchy mięśni artykulacyjnych nie są jeszcze wyćwiczone). W konsekwencji myślenie wyprzedza mowę, co oznacza, że zamiar przekazania wielu informacji jednocześnie i to w krótkim czasie skutkuje pojawieniem się niepłynności. Wyróżnia się następujące objawy niepłynności: 

• powtarzanie głosek, sylab, słów, kombinacji wyrazów;
• przeciąganie samogłosek i spółgłosek;
• blokowanie;
• pauzowanie (zbyt długie momenty ciszy);
• embolofazje, czyli wtrącenia do wypowiedzi nic nie znaczących dźwięków: yyy, eee, aaa;
• rewizje (poprawki). 

Nie należy ignorować objawów niepłynności mówienia, ponieważ  RNM może przekształcić się w jąkanie. W tym przypadku należy stale obserwować mowę dziecka (szczególnie od 4. do 5. roku życia). Wcześniej rodzice powinni skontaktować się z logopedą, który określi, czy niepłynność mowy ma  charakter rozwojowy czy patologiczny (jąkanie). 

Bibliografia:

Zbigniew Tarkowski, „Jąkanie. Księga pytań i odpowiedzi", Gdańsk, 2010. 

Zgodnie z ustawą  z dnia 4 lutego 1994 r., o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zabrania się kopiowania i wykorzystywania tekstów zawartych na tej stronie bez wiedzy i zgody autora. Wszelkie teksty, jeśli nie zaznaczono inaczej, są własnością intelektualną autora strony.